Το YouTube, στην 20ή επέτειό του, έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και αλληλεπιδρούμε μεταξύ μας.
Το 2006, το περιοδικό Time ονόμασε το ετήσιο Πρόσωπο της Χρονιάς: «εσύ» [You]. «Ναι, εσύ», έγραφε το περιοδικό. «Εσύ ελέγχεις την εποχή της πληροφορίας».
Το εξώφυλλό του περιείχε έναν καθρέφτη που αντανακλούσε την εικόνα του αναγνώστη – σε μια οθόνη υπολογιστή που ήταν συντονισμένη σε έναν ιστότοπο κατά το πρότυπο του YouTube. Ήταν μόλις ένας χρόνος μετά την έναρξη λειτουργίας του YouTube, αλλά ήδη είχε αλλάξει την αντίληψή μας για τον ρόλο μας στην επερχόμενη εποχή.
YouTube: 2,5 δισ. χρήστες κάθε μήνα!
Το 2025 σηματοδοτεί την 20ή επέτειο του YouTube. Από ένα πρωτότυπο εργαλείο έχει μετατραπεί σε έναν ακλόνητο πυλώνα της τεχνολογικής υποδομής. Περίπου 2,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι συνδέονται σε αυτό κάθε μήνα.
Όσο, όμως, και αν το YouTube άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο, είχε εξίσου σημαντικό αντίκτυπο και στην offline ζωή μας.
«Πριν από λίγο καιρό σχεδόν κανείς δεν έπαιρνε το YouTube τόσο σοβαρά», γράφει ο δημοσιογράφος Mark Bergen στο βιβλίο του «Like, Comment, Subscribe». «Αλλά με πολλούς τρόπους, το YouTube είχε ήδη δημιουργήσει τις βάσεις για τα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, λαμβάνοντας αποφάσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του που διαμόρφωσαν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσαν η προσοχή, τα χρήματα, η ιδεολογία και όλα τα υπόλοιπα στο διαδίκτυο».
Τα βίντεο του YouTube έχουν καταλάβει ένα τεράστιο μερίδιο της συλλογικής μας συνείδησης, υπαγορεύοντας τι μας φέρνει κοντά, τι μας απομακρύνει, τι μας κάνει να γελάμε, να κλαίμε και να ανατριχιάζουμε.
Η ίδια η ανθρώπινη φύση έχει αλλάξει τα τελευταία 20 χρόνια, και όπως φαίνεται στα παρακάτω 5 βίντεο το YouTube θα γινόταν ένα κομβικό σημείο για τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας – αλλά και ο ένας τον άλλον.
Canon Rock: Η αυγή της «διαδικτυακής συνεργασίας»
Πολύ πριν από τη συρραφή βίντεο στο TikTok, υπήρχε το Canon Rock, που ανέβηκε μόλις 10 μήνες μετά την ίδρυση του YouTube, στις αρχές του 2006.
Ο Νοτιοκορεάτης μουσικός Jeong-Hyun Lim, γνωστός στο διαδίκτυο ως funtwo, κάθεται στην κρεβατοκάμαρά του με μια ηλεκτρική κιθάρα, με το πρόσωπό του κρυμμένο κάτω από ένα καπέλο του μπέιζμπολ και pixelated πλάνα.
Ένα backing track παίζει τις συγχορδίες του «Κανόνα» του Γιόχαν Πάχελμπελ. Αλλά το παίξιμο του Lim γίνεται όλο και πιο περίπλοκο, μέχρι που, σε περίπου 40 δευτερόλεπτα, ξεκινάει ένα φανταστικό σόλο, με τα δάχτυλά του να γλιστρούν στην ταστιέρα.
Η αντίδραση ήταν εκρηκτική. Πάνω από 900 χρήστες έστειλαν άμεσες απαντήσεις βίντεο στην Canon Rock -μεγάλος αριθμός σε μια εποχή τόσο πρώιμη με τόσους λίγους χρήστες- και χιλιάδες άλλοι δημοσίευσαν τις δικές τους διασκευές του τραγουδιού.
Το 2007, ο χρήστης του YouTube Impeto ανέβασε μια συλλογή από δεκάδες βίντεο του Canon Rock που είχαν μονταριστεί σε ένα συνεχές κομμάτι, σχεδόν σαν όλο το διαδίκτυο να έπαιζε μαζί. Η επιδέξια μουσικότητα δεν ήταν κάτι καινούργιο στο διαδίκτυο, αλλά η συμμετοχή των χρηστών ήταν.
Το Canon Rock δημιούργησε μια «αμοιβαιότητα μεταξύ των καλλιτεχνών» που άνοιξε την πόρτα στους ανθρώπους να δουν ο ένας τον άλλον ως δημιουργικό συνεργάτη, λέει η Brooke Erin Duffy, καθηγήτρια επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Cornell των ΗΠΑ.
Με τον εκδημοκρατισμό της δημιουργικής διαδικασίας, το YouTube δημιούργησε ένα χωνευτήρι για διαφορετικές κοινότητες με διαφορετικά ενδιαφέροντα και δεξιότητες, ώστε να κάνουν το διαδίκτυο δικό τους.
«Βοήθησε στην απαρχή μιας νέας εποχής διαδικτυακής συνεργασίας», σύμφωνα με την Jean Burgess, καθηγήτρια ψηφιακών μέσων στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Queensland στην Αυστραλία.
Οι σημερινές πλατφόρμες βίντεο μας βομβαρδίζουν με συνεργασίες μάρκετινγκ και ατελείωτα νήματα πολιτικού λόγου. Αλλά οι μουσικοί πίσω από το Canon Rock αντιπροσώπευαν μια απλούστερη εποχή, όπου η συνεργασία δεν ήταν μια οικονομική ή ιδεολογική πρόταση, αλλά αντίθετα ένας χώρος όπου οι κάτοικοι των διαδικτυακών υπνοδωματίων μάθαιναν να βλέπουν ο ένας τον άλλον ως μέλη μιας παγκόσμιας κοινότητας.
Η πραγματικότητα του lonelygirl15
Το πρώιμο κοινό του YouTube θα είναι πιθανώς εξοικειωμένο με την ιστορία της Bree, πιο γνωστής με το όνομα χρήστη lonelygirl15.
Η ιστορία της ξεκίνησε ως ένα κορίτσι που ανέβαζε απλά βίντεο για την καθημερινότητά της. Όμως τα πράγματα πήραν μια παράξενη τροπή όταν η Bree ανακάλυψε ότι η οικογένειά της εμπλέκεται σε μια παράξενη θρησκευτική αίρεση. Με την πάροδο των εβδομάδων και των μηνών, η αφήγηση γινόταν όλο και πιο περίπλοκη- η Bree τελικά κατέληξε να… πολεμάει μια σκοτεινή παραθρησκευτική οργάνωση.
Φυσικά, όλα τα παραπάνω ήταν αποκύημα της φαντασίας της. Αλλά το ξεκίνημα της lonelygirl15 ήταν τόσο καθημερινό που πολλοί δεν αμφισβήτησαν την ιστορία, μέχρι που το δράμα ήταν πολύ φανταστικό για να το αγνοήσουν.
Η «Bree» είχε μια αινιγματική ρεαλιστικότητα – συνδεόταν ενεργά με θαυμαστές στο MySpace και αλληλογραφούσε με δημοσιογράφους, και ακόμη και οι New York Times εξακολουθούσαν να αναρωτιούνται αν η σειρά των ιστοριών της ήταν αλήθεια ή φάρσα πριν από το τελευταίο επεισόδιο.
Η ίδια προκάλεσε έντονη συζήτηση στα τότε διαδικτυακά φόρα, με τους θεατές να μιλούν για τα πάντα, από την αφήγησή της μέχρι την ποιότητα της παραγωγής του βίντεο.
«[Η Lonelygirl15] φάνηκε να γοητεύει τόσους πολλούς, προσελκύοντας ανθρώπους που ίσως δεν ήξεραν τι πραγματικά ήταν το YouTube», λέει η Duffy.
«Πέρα από τη σάτιρα, τα βίντεό της σηματοδότησαν μια σημαντική εξέλιξη στο διαδίκτυο, όπου κάποιοι συνειδητοποίησαν για πρώτη φορά πόσο θολά είχαν γίνει τα όρια μεταξύ γεγονότων και μυθοπλασίας», λέει η Duffy.
«Το Lonelygirl15 αποτέλεσε μια σημαντική αλλαγή για τις σχέσεις πολλών χρηστών μεταξύ τους και ανάγκασε κάποιους να εξετάσουν τις ταυτότητες που οι ίδιοι δημιουργούσαν στο διαδίκτυο», λέει η Bergen. «Κατά κάποιον τρόπο, το lonelygirl15 ήταν μπροστά από την εποχή του», λέει. «Ήταν ένα έξυπνο σχόλιο σχετικά με το γεγονός ότι η αυθεντικότητα δεν υπάρχει πραγματικά στο διαδίκτυο – είσαι πάντα μια περσόνα, ακόμη και αν δεν ενεργείς ως τέτοια».
Coming out: Ο αυθεντικός εαυτός ενός στρατιώτη
Βρισκόμαστε στο 2011. Ένας νεαρός άνδρας κάθεται μπροστά σε έναν χάρτη του κόσμου. Τα χέρια και η φωνή του τρέμουν καθώς καλεί τον πατέρα του στο τηλέφωνο. Ο άντρας είναι ο Randy Phillips, ένας αεροπόρος της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, και βιντεοσκοπεί τον εαυτό του να λέει στον πατέρα του ότι είναι ομοφυλόφιλος.
Ο Phillips διατηρούσε ένα κανάλι με την ονομασία «AreYouSurprised» που περιγράφει λεπτομερώς τη ζωή του υπό την πολιτική των ΗΠΑ «Don’t ask, don’t tell».
Στα προηγούμενα βίντεό του, ο Phillips τοποθετούσε την κάμερα για να μην φαίνεται ακριβώς το πρόσωπό του, αλλά λίγες ώρες μετά την κατάργηση της 16χρονης πολιτικής ήταν σε πλήρη θέα. Ο Phillips δεν ήταν ο μόνος. Η ανάρτησή του ήταν ένα πρώιμο παράδειγμα του βίντεο «coming out», ένα είδος του YouTube που αποκτούσε όλο και μεγαλύτερη επιρροή όσο περνούσε ο καιρός.
«Η παρακολούθηση πραγματικών ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων που μοιράζονταν το δικό τους ταξίδι coming out σε πλατφόρμες όπως το YouTube σίγουρα έδωσε την ευκαιρία σε queer και τρανσέξουαλ ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να συνειδητοποιήσουν ότι δεν ήταν μόνοι» λέει ο Zach Eisenstein, διευθυντής επικοινωνίας στο The Trevor Project, μια ομάδα υπεράσπισης ΛΟΑΤΚΙ+.
«Όταν το YouTube μόλις ξεκινούσε, ήμουν έφηβος και προσπαθούσα να βρω τη δική μου ταυτότητα», προσθέτει επίσης.
Ο Tyler Oakley, μία από τις πρώτες σημαντικές ανοιχτά ομοφυλόφιλες προσωπικότητες στην πλατφόρμα, ξεκίνησε την πρόκληση «Coming Out» το 2011, ενθαρρύνοντας το κοινό του και τους συναδέλφους του δημιουργούς να μοιραστούν με υπερηφάνεια τον σεξουαλικό προσανατολισμό και τις εμπειρίες τους.
YouTubers όπως η Hannah Hart, η Ingrid Nilsen και ο τραγουδιστής Troye Sivan συγκέντρωσαν συνολικά 2,8 εκατομμύρια προβολές στα βίντεο που έκαναν coming out. Ο Ολυμπιονίκης δύτης Tom Daley έκανε coming out σε ένα βίντεο του 2013.
Ο τρόπος που παρουσιάζουμε τον εαυτό μας διαφέρει μεταξύ συναδέλφων, οικογένειας, φίλων και αγνώστων, αλλά το YouTube παρακάμπτει αυτούς τους κοινωνικούς δεσμούς. Οι LGBTQ+ δημιουργοί αξιοποίησαν τις σχέσεις με το κοινό τους για να καταστήσουν σαφές ότι οι άνθρωποι με διαφορετική σεξουαλική ταυτότητα δεν διέφεραν σε σχέση με κάθε άλλο άτομο.
«Μέσα από το καλό, το κακό και το άσχημο του διαδικτύου, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δώσει στους ανθρώπους μια μοναδική δυνατότητα να βρίσκουν ασφαλείς μέσα σε φιλόξενες διαδικτυακές κοινότητες – ειδικά όταν δεν αισθάνονται αποδεκτοί στις προσωπικές τους κοινότητες», λέει ο Eisenstein.
«Για ποιον λόγο εγκαταλείπω τα social media»
«Αυτό είναι για τον 12χρονο εαυτό μου», ξεκινά η Αυστραλή YouTuber Essena O’Neill σε αυτό που αποκάλεσε το τελευταίο της βίντεο στο YouTube το 2015.
Στα επόμενα 17 λεπτά, η O’Neill ανέλυσε την απόφασή της να εγκαταλείψει όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και έκανε μια παθιασμένη έκκληση στους οπαδούς της να κάνουν το ίδιο. Η ιστορία της O’Neill στόχευε στην «κατασκευασμένη» πραγματικότητα της παραγωγής βίντεο και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και στις βλαβερές επιπτώσεις της στην ψυχική υγεία. Ήταν ένα σημάδι των πραγμάτων που θα ακολουθούσαν.
«Το να “τρέχεις” ένα κανάλι μοιάζει πολύ με το να τρέχεις σε διάδρομο γυμναστικής», λέει ο Matt Koval, κινηματογραφιστής και πρώην επικεφαλής σύνδεσμος δημιουργών του YouTube. Και επισημαίνει εμφατικά:
«Αν σταματήσεις, αν κατέβεις από τον διάδρομο για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι θεατές σου θα προχωρήσουν και θα αρχίσουν να παρακολουθούν άλλους ανθρώπους».
Τα βίντεο παραίτησης (από το οτιδήποτε) έχουν γίνει ένα δικό τους υποείδος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την τελευταία δεκαετία – άνθρωποι που βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του κοινού και συνειδητοποιούν ότι χρειάζονται ένα διάλειμμα. Αλλά η αποχώρηση της O’Neill βοήθησε να πυροδοτηθεί μια ευρύτερη συζήτηση.
Δεν είναι μόνο οι δημιουργοί περιεχομένου που αντιμετωπίζουν την εξουθένωση στο διαδίκτυο. Τις πρώτες μέρες, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πουλήθηκαν ως μια δυνητικά ουτοπική ευκαιρία, ένα μέρος όπου οι άνθρωποι θα συναντιόντουσαν για να μοιραστούν ιδέες πέρα από τους περιορισμούς των παραδοσιακών φρουρών.
Όμως, καθώς περνούσε ο καιρός, προέκυψε μια νέα συζήτηση σχετικά με τις δυνητικά εθιστικές ιδιότητες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τις αρνητικές επιπτώσεις στην προσοχή και την ψυχική μας υγεία.
Χάρη στην ώθηση δημιουργών όπως η O’Neill, οι οποίοι προσέφεραν τη δική τους εμπειρία, οι συζητήσεις σχετικά με τις δικές μας σχέσεις με το διαδίκτυο άρχισαν να αλλάζουν. Δέκα χρόνια αργότερα, έχουμε φτάσει στο σημείο οι αξιωματούχοι να περιγράφουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως μια πλήρη κρίση δημόσιας υγείας.
Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο YouTube και αλλού είναι υψηλότερη από ποτέ – απόδειξη ότι η ίδια η O’Neill είναι και πάλι… online.
Rewind 2018: Ένα trend που πολλοί αγάπησαν… να μισούν
Περισσότεροι άνθρωποι από ποτέ παρακολουθούσαν βίντεο στο YouTube τη δεκαετία του 2010, με τον ιστότοπο να έχει κατά μέσο όρο ένα δισεκατομμύριο χρήστες το μήνα μέχρι το 2013, σύμφωνα με την εταιρεία.
Καθώς όμως οι YouTubers μοιράζονταν όλο και πιο άνετα τις σκέψεις και τις απόψεις τους, κάποια από αυτά τα συναισθήματα στράφηκαν προς την ίδια την πλατφόρμα. Επί χρόνια, το YouTube δημοσίευε ένα ετήσιο βίντεο ανασκόπησης που έκανε μια αναδρομή στις μεγαλύτερες πολιτιστικές τάσεις της υπηρεσίας.
Αυτό όμως που ξεκίνησε ως μια απλή ανασκόπηση διάρκειας ενάμισι λεπτού, στην πορεία μετατράπηκε σε παραγωγές μεγάλου προϋπολογισμού, συγκεντρώνοντας ένα αυξανόμενο ρόστερ αξιοσημείωτων δημιουργών και διασημοτήτων που αναπαρήγαγαν viral στιγμές με τη συνοδεία remixed κομματιών από τραγούδια επιτυχίας. Ήταν μια ιδέα καλοδεχούμενη – μέχρι το 2018.
Μέσα σε μια εβδομάδα, το YouTube Rewind 2018 συγκέντρωσε πάνω από 10.000.000 dislikes, καθιστώντας το την πιο αντιπαθή ανάρτηση στο YouTube όλων των εποχών.
Οι επικριτές κατακεραύνωσαν το βίντεο, υποστηρίζοντας ότι η εταιρεία προωθούσε μια ιδιοτελή άποψη της πλατφόρμας με γνώμονα τα δικά της εταιρικά συμφέροντα, η οποία αποσιωπούσε τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν στην πραγματικότητα την υπηρεσία.
Παρά τις επικρίσεις, το YouTube υποστηρίζει ότι είναι ένας χώρος χωρίς αποκλεισμούς που έχει δημιουργηθεί για να επιτρέπει στην κοινότητά του να ευδοκιμεί και να αισθάνεται ενδυναμωμένη.
«Το YouTube δεν έχει εκδημοκρατίσει μόνο το περιεχόμενο, αλλά και τις ευκαιρίες», λέει εκπρόσωπος της Google. Και προσθέτει: «Στο YouTube, αναπτύξαμε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση με στόχο να διασφαλίσουμε ότι είμαστε μια πλατφόρμα ροής βίντεο για περιεχόμενο υψηλής ποιότητας».
Αυτό περιλαμβάνει ένα σύνολο ισχυρών κοινοτικών κατευθυντήριων γραμμών, λέει ο εκπρόσωπος, τις οποίες η εταιρεία προσπαθεί να εφαρμόζει εξίσου σε όλους τους χρήστες, προκειμένου να καταπολεμήσει τη διάδοση επιβλαβούς περιεχομένου και να δημιουργήσει ένα υγιές περιβάλλον.
Το Rewind 2018 αποκάλυψε μια εχθρότητα που αναπτύχθηκε στον διαδικτυακό χώρο. «Υπήρξε μια αξιοσημείωτη αλλαγή», λέει η Duffy. Τις πρώτες ημέρες, οι συζητήσεις για το YouTube επικεντρώνονταν γύρω από την ιδέα ότι προωθούσε μια κουλτούρα θετικότητας.
Το αρχικό σλόγκαν του YouTube ήταν «Broadcast Yourself» – δημιουργοί και χρήστες έβλεπαν τον ιστότοπο ως ένα έργο στο οποίο εργάζονταν όλοι μαζί. Όμως, με την πάροδο του χρόνου πολλοί άρχισαν να αισθάνονται ότι το YouTube που βοήθησαν να δημιουργηθεί είχε γίνει πλέον πολύ ισχυρό.
