Ένα αστρονομικό συμβάν που μπορεί να επαναληφθεί μετά από δύο αιώνες και να θέσει σε κίνδυνο όλη την ανθρωπότητα.
Μια ζεστή και υγρή νύχτα στη Φλόριντα των ΗΠΑ στα τέλη Αυγούστου του 1859, ο ουρανός ξαφνικά φωτίστηκε. Αλλά δεν ήταν από τις πυγολαμπίδες ή από κάτι άλλο, ζωικής προέλευσης. Αντίθετα, ήταν το Βόρειο Σέλας ή aurora borealis.
Το σέλας συνήθως παρατηρείται σε πολύ βορειότερα γεωγραφικά πλάτη, αλλά με κάποιο τρόπο είχε φτάσει στις υποτροπικές περιοχές. Αναφορές για το σέλας έφταναν από την Κεντρική Αμερική και κάποιοι στα Βραχώδη Όρη πίστευαν ότι ήταν πρωί, επειδή ο ουρανός ήταν τόσο φωτεινός.
Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού ωκεανού, στην Αγγλία, ένας ερασιτέχνης αστρονόμος ονόματι Ρίτσαρντ Κάρινγκτον παρακολουθούσε επίσης το σύμπαν. Ωστόσο, ο Κάρινγκτον είχε τα μάτια του στραμμένα στον Ήλιο και τις διάφορες ηλιακές κηλίδες και τις ηλιακές εκλάμψεις του.
«Οι ηλιακές κηλίδες είναι εκεί όλη την ώρα, κάθε στιγμή της ημέρας. Μπορείτε να τις δείτε με ένα μικρό τηλεσκόπιο», λέει ο αστροφυσικός Hugh Hudson του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης στο Popular Science.
«Ο Carrington σχεδίαζε τις περιοχές των κηλίδων σε ένα χαρτί και τις κατέγραφε. Παρατήρησε λοιπόν κάποια στιγμή ότι εμφανίστηκαν δύο φωτεινές κηλίδες, οι οποίες δεν θα έπρεπε να υπάρχουν».
Αυτό που είδε ο Carrington και οι κάτοικοι της Φλόριδα είχαν στενή σχέση μεταξύ τους. Γιατί το σέλας αυτό ήταν αποτέλεσμα της πιο έντονης ηλιακής καταιγίδας στην καταγεγραμμένη ιστορία, που σήμερα ονομάζεται συμβάν Carrington (Carrington Event).
Αυτές οι ηλιακές καταιγίδες μπορούν να στείλουν μεγάλα σύννεφα ηλεκτρισμένου αερίου και σκόνης με ταχύτητα έως και δύο εκατομμύρια μίλια την ώρα. Εάν και όταν αυτά τα σωματίδια φτάσουν στη Γη, μπορεί να διαταράξουν το μαγνητικό πεδίο της Γης.
Καταστροφική αλληλεπίδραση με το μαγνητικό πεδίο
Το συμβάν Carrington ήταν τόσο μεγάλο που αυτά τα σωματίδια αλληλεπιδρώντας με το μαγνητικό πεδίο της Γης επηρέασαν τις (πρώιμες και εμβρυακές) τηλεπικοινωνίες της εποχής εκείνης.
«Υπήρχαν σπινθήρες που ήταν τόσο έντονοι που τα καλώδια πήραν φωτιά σε ορισμένα σημεία», λέει ο Hudson. Κάποιοι από τους χειριστές του τηλέγραφου υπέστησαν σοκ και κάηκαν.
«Πλανητική παρέλαση»: Σπάνιο αστρονομικό φαινόμενο θα είναι ορατό από τη Γη -Πότε και πώς να το δείτε
Απίστευτο: Αστρονόμοι κατέγραψαν τον λόξυγγα τεράστιου αστεριού πριν τον θάνατό του
Οι μηχανικοί έχουν μάθει πολλά για το πώς να χειρίζονται αυτά τα μεγάλα καλώδια μετά το συμβάν Carrington. Ωστόσο, η εξάρτησή μας από την ηλεκτρική ενέργεια έχει αυξηθεί δραματικά από το 1859 μέχρι σήμερα.
Μπορεί να ξανασυμβεί;
Μια ηλιακή καταιγίδα παρόμοιου -ή και μεγαλύτερου- μεγέθους εξακολουθεί να μπορεί να συμβεί και οι επιπτώσεις της ενδιαφέρουν πολύ τους επιστήμονες. Γιατί με τόση τεχνολογία στην διάθεσή μας πλέον, οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές.
«Σε έναν κόσμο που είναι πλέον τόσο εξαρτημένος από τον ηλεκτρισμό και τα ηλεκτρονικά μηχανήματα, ένα παρόμοιο γεγονός έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει εκτεταμένες διαταραχές και ζημιές στα ηλεκτρονικά συστήματα που βρίσκονται σε δορυφόρους σε τροχιά γύρω από τη Γη, στα επίγεια ηλεκτρονικά συστήματα και στο ηλεκτρικό δίκτυο», λέει στο Popular Science ο Έλληνας αστροφυσικός Alex Gianninas του Connecticut College.
Οι διαστημικές υποδομές μας, όπως, οι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι είναι επίσης ιδιαίτερα ευάλωτοι στις ηλιακές αυτές καταιγίδες ή, πιο επιστημονικά, στεμματικές εκτοξεύσεις μάζας (CME) του ήλιου.
«Οι γεωμαγνητικές καταιγίδες και πιο συγκεκριμένα, οι CMEs που τις προκαλούν, αυξάνονται σε συχνότητα και ένταση καθώς ο ηλιακός κύκλος φτάνει στο μέγιστό του», λέει ο έλληνας αστροφυσικός.
«Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στον ηλιακό κύκλο 25 και εξακολουθούμε να οδεύουμε προς το μέγιστο, το οποίο προβλέπεται να συμβεί το ερχόμενο καλοκαίρι, πιθανότατα τον Ιούλιο του 2026».
Οι πιθανότητες για ένα «Συμβάν Κάρινγκτον»
Ενώ ορισμένοι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι πιθανότητες να συμβεί μια ηλιακή καταιγίδα όπως το συμβάν Carrington τον επόμενο αιώνα κυμαίνεται γύρω στο 12% [ή και λιγότερο], εξακολουθεί να είναι μια απειλή που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.
Επί του παρόντος, μια σειρά από δορυφόρους παρακολουθούν συνεχώς τον ήλιο. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο γεωστατικός επιχειρησιακός περιβαλλοντικός δορυφόρος (GOES), οι δύο δορυφόροι του Solar TErrestrial RElations Observatory (STEREO-A και -B), το Solar Dynamics Observatory (SDO).
Σύμφωνα με τον Έλληνα αστροφυσικό, μπορεί να χρειαστούν από μερικές ώρες έως μερικές ημέρες για τα σωματίδια από μια CME να φτάσουν στη Γη, έτσι ώστε να υπάρχει κάποια προειδοποίηση ότι κάτι έρχεται.
Για το ευρύ κοινό, δεν υπάρχουν πολλά που πρέπει να κάνει πέρα από τη φόρτιση των συσκευών και τη διασφάλιση ότι έχει γενικά εφόδια έκτακτης ανάγκης, όπως νερό, μπαταρίες και φακούς.
